Het volgende bericht beschrijft hoe belanghebbende boeren in Wittelte op eigen initiatief en met eigen geld en eigen eigendom de aanleg van lagere orde klinkerwegen in Wittelte probeerden te versnellen. Dit opmerkelijke initiatief toont aan hoe groot de eensgezindheid in de kleine boerengemeenschap van Wittelte in die tijd was. De gemeente Diever was met het beschikbaar stellen van een subsidie van 1375 gulden aan de gemeente en het in eigendom overdragen van de zandweg aan de gemeente bereid de 400 m lange zandweg langs de Wittelter school tot aan het erf van boer Gerrit Pot te verharden.
De gemeenteraad van Deever kwam op 19 maart 1926 in vergadering bijeen. Aanwezig waren burgemeester Hendrik Gerard van Os en de raadsleden Harm Hessels Hessels (tevens wethouder, zonder partij, later namens de Anti Revolutionaire Partij, redactie), Roelof van Kampen (zonder partij, redactie), Jan Muggen (zonder partij, redactie), Harm Smit Wolterzoon (tevens wethouder, zonder partij, redactie) en Roelof van Wester (zonder partij, later namens de Liberale Partij, redactie). Het uit Wittelte afkomstige raadslid Pieter Barelds (namens de MP, redactie) was niet aanwezig. Vanwege het overlijden op 20 februari 1926 van het raadslid Klaas Hessels Jzn. (zonder partij, redactie) was er een vacature in de raad. In het zesde agendapunt van deze vergadering kwamen twee adressen (verzoekschriften, redactie) uit Wittelte aan de orde.
Het eerste adres was van Harm Hessels Hermannuszoon, Aaldert Slot (de plaatselijke bakker en kruidenier, redactie), Hendrik Boerhof, Hildegonda Seinen (de weduwe van Wolter Bennen, redactie), Dina Veere (de weduwe van Hendrik Lefferts Barelds, redactie), Gerrit Pot, Grietje ten Brink (later getrouwd met Jan Thijs Klaassen, redactie), Lammigje Offerein (de weduwe van Jan bij de Berg, redactie), Hendrik Wesseling Teuniszoon, Klaas Klaassen, Albert Pot, Jans Bult, Jan Berends van de Berg en de boterfabriek van Deever (de Wittelter boeren waren immers aangesloten bij de Coöperatieve Zuivelfabriek Diever, redactie).
Dit adres was op 12 maart 1926 binnengekomen. In het adres deden genoemde belanghebbenden een verzoek tot bestrating van de zandweg vanaf de kom van Wittelte tot aan de hoek bij het erf van boer Gerrit Pot. Het ging om de verharding van de zandweg langs de toenmalige openbare lagere school. Voor de verharding van deze 400 meter lange zandweg (thans de Meester Broerweg, redactie) boden zij een subsidie van 1375 gulden aan de gemeente aan. Dit kwam neer op een subsidie van f 3,44 per strekkende meter weg.
Het tweede adres was van Dine Veere (de weduwe van Hendrik Lefferts Barelds, redactie), Jan Pot, Grietje ten Brink (later getrouwd met Jan Thijs Klaassen, redactie), Hendrik Wesseling Teuniszoon, Hessel Hessels Harmzoon, Berend Klaster, Hendrik Boerhof, Klaas Klaassen, Harm Hessels Hermannuszoon, Albert Elting, Lammigje Offerein (de weduwe van Jan bij de Berg, redactie), Jacob Tabak, Cornelis Feijen, Roelof Fledderus, Jacob Eising, Gerrit Pot, Berend Jongbloed, Thijs Fledderus, Hildegonda Seinen (de weduwe van Wolter Bennen, redactie) en Albert Pot, allen wonende in Wittelte, Albertje Santing (de weduwe van Koop Steenbergen, redactie), wonende in Pesse en Jan Timmerman, wonende in Assen.
Het ging om een op 17 maart 1926 ingekomen verzoek tot bestrating van de zandweg van het oude tolhuis te Wittelte langs de woningen van Cornelis Feijen, Jacob Tabak, Thijs Fledderus, Jacob Eising en Arend Tijmes (die de boerderij huurde van Albertje Santing, de weduwe van Willem Steenbergen, redactie).
Voor de verharding van deze 2500 meter lange zandweg (thans de Broeken, redactie) boden de belanghebbenden een subsidie van 4900 gulden aan de gemeente aan. Dit kwam neer op een subsidie van f 1,92 per strekkende meter weg.
Voorzitter Hendrik Gerard van Os was van mening, dat, alvorens de raad over de twee Wittelter verzoeken zou kunnen beslissen, eerst de aanlegkosten moesten worden nagegaan. Daarom vond hij het wenselijk dat de verharding van buurtwegen in Wapse wat moest zijn opgeschoten, alvorens de gemeente nieuwe uitgaven op haar schouders zou nemen. Hij stelde daarom de raad voor de beslissing over de twee verzoeken aan te houden. Deze kon zich zonder hoofdelijke stemming verenigen met het voorstel.
De gemeenteraad van Deever behandelde de twee verzoekschriften pas in haar vergadering van 6 december 1927. De raad was inmiddels door verkiezingen in 1927 anders van samenstelling geworden. Nu waren aanwezig burgemeester Hendrik Gerard van Os, Frederik Wilhelm Ackermann (zonder partij, bewoner van de verdwenen villa Castra Vetera op Zorgvlied, redactie), Harm Hessels Hessels (tevens wethouder, zonder partij, later namens de Anti Revolutionaire Partij, redactie), Jan Klaassen (namens de Anti Revolutionaire Partij, redactie), Jan Muggen (zonder partij, redactie), Jan Seinen (zonder partij, later namens de Liberale Partij, redactie) en Roelof van Wester (tevens wethouder, zonder partij, later namens de Liberale Partij, redactie).
Ter tafel werden gebracht het in de raadsvergadering van 19 maart 1926 aangehouden adres van Harm Hessels Hermannuszoon cum suis (met de zijnen, redactie) met het verzoek de zandweg langs de Wittelter school te verharden en het aangehouden adres van de weduwe van Hendrik Lefferts Barelds cum suis met het verzoek de zandweg door de Broeken te verharden.
De voorzitter deelde mee, dat de kosten van dergelijke wegen, met een verhardingsbreedte van 2,50 m in paardenklinkers, blijkens de in Wapse opgedane ervaring, ongeveer zes gulden per strekkende meter bedroegen. Aldus bedroeg de raming van de kosten van de aanleg van de 400 meter lange weg langs de Wittelter school 2.400 gulden en die van de aanleg van de 2.500 meter lange weg door de Broeken 15.000 gulden.
De door burgemeester Hendrik Gerard van Os genoemde paardenklinkers waren sterk gebakken soms plaatselijk verglaasde klinkers, die vanwege hun grote hardheid veel in straatwegen werden toegepast. Straatklinkers moesten van zeer goede kwaliteit zijn, want de wegen hadden in die tijd veel te verduren van hoefijzers van paarden en stalen hoepels van wagenwielen.
Het college van burgemeester en wethouders stelde de raad voor het besluit te nemen tot aanleg van de verharding van de 400 m lange weg langs de Wittelter school, op dezelfde wijze en op dezelfde voorwaarden als was geschied met de verharding van buurtwegen in Wapse, nadat het eigendom daarvan aan de gemeente zou zijn overgedragen. De boermarke van Wittelte was de eigenaar van deze zandweg. De gemeente werd op die manier de eigenaar van de klinkerweg en werd daardoor ook verantwoordelijk voor het onderhoud.
Tevens stelden burgemeester en wethouders de raad voor te besluiten het verzoek om de weg door de Broeken te verharden van de hand te wijzen. Volgens het college stonden daaraan weinig woningen en diende deze zandweg in hoofdzaak ten behoeve van de aanliggende landerijen. Ook werd de toegezegde subsidie gering gevonden. Het argument dat er te weinig woningen aan de zandweg door de Broeken stonden was een zwak argument, want aan de weg langs de Wittelter school stonden minder woningen.
Het argument dat voornamelijk landerijen langs de lange zandweg lagen, zou vanwege de economische ontwikkeling juist pleiten voor verharding van de zandweg. Vooral het financiële aspect zal zwaar hebben meegewogen in de beslissing over het afwijzen van het verzoek tot verharding van de weg door de Broeken.
Na discussie werden de voorstellen van het college zonder hoofdelijke stemming door de raad aangenomen. Wel werd door de raad het denkbeeld van het raadslid Jan Muggen overgenomen om te proberen voor de verharding van de zandweg langs de Wittelter school een hogere subsidie dan de aangeboden f 0,15 per strekkende meter van de boterfabriek te Diever te verkrijgen. De gemeente wilde het gegeven paard toch nog maar eens in de bek kijken.
Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
De redactie heeft dit bericht in 2001 opgesteld en voor de zeer gewaardeerde lezers van het papieren blad Opraekelen gepubliceerd in Opraekelen Nr. 01/2 (jaargang 8, nummer 2, juni 2001).
Het openbare zandweggetje van de boermarke van Wittelte langs de bakkerij van Aaldert Slot werd in de volksmond Potsweggie en later Slotsweggie genoemd. Ut weggie liep langs de boerderij van Gerrit (Garriet) Pot en eindigde in 1921 nog ergens op de Oosteresch van Wittelte. In verharde toestand was ook sprake van Schoolstraat. Ut weggie heet tegenwoordig meester Hendrik Broerweg. Meester Hendrik Broer was de laatste hoofdmeester van de opgeheven en afgebroken Wittelter Skoele an ut Potsweggie of ut Slotsweggie.
Afbeelding 1
Een deel van het verzoekschrift dat belanghebbenden bij de verharding van de zandweg vanaf de kom van het dorp Wittelte tot aan het erf van boer Gerrit Pot op 12 maart 1926 richtten aan de raad van de gemiente Deever. Het verzoekschrift werd mede ondertekend door Lammigje Offerein, de weduwe van Jan bij de Berg. In die tijd woonde de familie bij de Berg nog echt ‘bee de Baarg’; de Wittelter baarg, die tegenwoordig op pseudo-historische gronden Witto’s Heuvel wordt genoemd. De familienaam bij de Berg komt in Wittelte niet meer voor, maar het zou interessant zijn enig genealogisch onderzoek naar deze familie te doen. (afbeelding van een document uit het archief van de gemiente Deever)
Afbeelding 2
De zandweg langs de Witteler skoele werd ‘Pot’s weggie’, ook wel ‘Slot’s weggie’ genoemd. In verharde toestand was er ook sprake van Schoolstraat. Na de opheffing van de Wittelter school per 1 augustus 1967 kreeg de weg van gemeentewege de naam Meester Broerweg, het laatste hoofd van de Witteler skoele. Hij staat op schoolfoto’s, die in ut Deevers Archief zijn opgenomen, bijvoorbeeld op de schoolfoto uit 1965. (© 20 mei 2001, ut Deevers Archief)
Afbeelding 3
De Meester Broerweg met op de achtergrond de kom van het dorp Wittelte. Na zandweg, 2,50 meter brede en 3,50 meter brede klinkerweg te zijn geweest, is de weg tegenwoordig een asfaltweg. (© 20 mei 2001, ut Deevers Archief)
Afbeelding 4
De in 1927 aangelegde klinkerweg eindigde bij de dam van de boerderij van Gerrit Pot. Tegenwoordig loopt de geasfalteerde Meester Broerweg bij deze boerderij met een bocht naar links verder. (© 20 mei 2001, ut Deevers Archief)
