In het voornamelijk op de Stellingwerven gerichte streekblad Aanpakken van 19 december 1960 verscheen het volgende artikel over de geïsoleerd liggende streek Zorgvliet, Woater’n en de Olde Willem. Pas eind 1962 werden Zorgvliet, Wateren en de Olde Willem aangesloten op het electriciteitsnet en de drinkwaterleiding.
Grote eensgezindheid in Fries georiënteerde Drentse dorpen
Kerstbomen in Wateren geven meer licht dan de gaslamp
Afbeelding 1
De drieënzestigjarige Harmke Sijbring maakt nog steeds gebruik van een petroleumlamp. De enige verbetering die de lamp heeft ondergaan is het aanbrengen van een vergasser geweest. De lamp geeft nu iets meer licht dan vroeger. (Eigen foto van Aanpakken)
In de woonkamer van de boerenhoeve van de dertigjarige Wolter Benthem en zijn even oude vrouw Gezina te Wateren nummer 43, staat een sfeervol opgetuigde kerstboom. Samen met de vier kinderen hebben boer en boerin Benthem enkele dagen geleden de fijnspar versierd. En ’s avonds branden er echte kaarsen in. Wel twintig witte stearinepijpjes branden er in de boom en het is of al deze kaarsen tezamen meer licht geven dan de suizende gaslamp, die alleen maar een lichtkring werpt op de tafel die er recht onder staat. Deze lamp wordt gevoed uit een blauwe stalen fles, die ergens achter een gordijntje in de keuken staat. Bij dat gaslicht moet Wolter Benthem zijn kinderen ook het kerstverhaal voorlezen, moet hij de krant lezen en zijn vakliteratuur bestuderen. En bij dat licht, dat in de hoeken van de kamer al geen licht meer is, spelen nu in deze winterse dagen de kinderen op de vloer in het halfdonker.
De familie Benthem weet niet anders of het is goed zo. Elektrisch licht kennen ze niet en van elektrische hulpmiddelen in de huishouding kan geen gebruik gemaakt worden. De folders voor goede verlichting en met afbeeldingen van wasmachines in allerlei soorten worden in de kachel gemikt, zodra ze worden ontvangen. De boerin strijkt de overhemden en de schorten met ’n strijkbout die door gas verwarmd wordt en de matten in de kamer kan zij niet stofzuigen, maar moet ze met een borstel vegen. Op twee meter van het gaslichtpunt heerst schemer.
De bewoners van Wateren zijn daaraan gewend. Sinds jaar en dag mist men de voordelen van elektriciteit in de boerderijen en de woningen. En pas na de oorlog is het gebruik van gas gekomen. Voor die tijd moesten zowel het woonhuis als de stallen verlicht worden met petroleumlampen. En nog bij de oudere ingezetenen in het dorp vindt men de petroleumlamp terug, niet meer volledig in zijn oude gedaante, maar gemoderniseerd tot vergasser, waardoor hij iets meer licht geeft dan voor die tijd.
Zo is de toestand in Wateren 1960, het jaar waarin de wereld technische en wetenschappelijke hoogtepunten heeft gekend. Het jaar waarin de gehele wereld een onstuimige ontwikkeling heeft beleefd. Alleen in Wateren glijdt men zonder elektrisch licht van de ene dag in de andere.
Afbeelding 2
Waterleiding kent men in Zorgvlied en Wateren niet. Mens en dier lest zijn dorst met water uit een put of uit een bron. ’s Avonds moet men zijn handen wassen onder de pomp.
En daar blijft het nog niet bij. Wateren en Zorgvlied, de beide dorpen die een gemeenschap vormen, kennen ook geen waterleiding. Mens en dier lessen hun dorst met water uit putten en bronnen. Vuile kinderhanden worden daar ’s avonds onder de pomp gewassen. In slechts enkele huizen is het systeem zover gemoderniseerd dat men water via een leiding kan laten stromen. Maar dan moet eerst het grondwater of het regenwater in een veel hoger geplaatste tank worden gepompt. Bij het openen van een kraan loopt het water dan vanzelf van de hogere naar de lagere plaats.
Zorgvlied en Wateren vormen een twee-eenheid. De bewoners van beide dorpen vormen een gemeenschap. Zij maken gebruik van een school, hebben een verenigingsleven en vieren hun feestelijke bijeenkomsten in een café, het enige café in beide dorpen, namelijk dat van de heer Van der Helm in Zorgvlied. De toevallige bezoeker zal in Wateren tevergeefs naar een dergelijke lokaliteit zoeken.
Zorgvlied en Wateren zijn Drentse dorpen die liggen in het meest noordelijke deel van het grondgebied van de gemeente Diever. De bewoners zijn er meer Fries dan Drents georiënteerd. Tevergeefs zal men ook proberen de dorpen van Drentse zijde met een normale dienstbus te benaderen. Dat gaat niet. De dichtstbijzijnde busverbinding wordt op Fries grondgebied onderhouden. Zou men bijvoorbeeld de Drentse hoofdstad willen bezoeken, dan moet men eerst vele kilometers fietsen om Diever te bereiken. Of anders moet men via de Friese lijndienst naar Steenwijk of Oosterwolde en van daar verder.
Is het een wonder, dat de bewoners van deze van normale verbindingen verstoken en daardoor dus bijzonder geïsoleerde dorpen die vlak bij elkaar liggen, één gemeenschap vormen ? Wat zou men moeten beginnen als die saamhorigheid niet bestond ? Het is verheugend deze eensgezindheid, dit samengaan van materieel en geestelijk verschillenden, en men waardeert en stimuleert haar. En men stelt alles in het werk deze gebundelde kracht groter te doen worden.
Het verenigingsleven in Zorgvlied en Wateren is sinds de komst van de nieuwe hoofdonderwijzer, de heer G. de Jager, aanzienlijk geactiveerd en religieus totaal verschillenden zijn enthousiaste leden. En binnen het verenigingsverband wordt. weer rekening gehouden met elkanders levensovertuiging. Er wordt bijvoorbeeld door leden van een sportvereniging deelgenomen aan zaterdag- en zondagcompetities.
Uitvoeringen zullen zoveel mogelijk op zaterdag worden gehouden. En de feestelijke bijeenkomsten worden door iedereen in het dorp bezocht. Door de buitenkerkelijken, de katholieken en de protestanten. Alleen de viering van het kerstfeest vormt hierop een uitzondering. Zoals zo vaak in kleine dorpen hangt de activiteit van de gemeenschap af van enkele stimulerende personen. De onderwijzer De Jager is een van hen. Hij kwam twee jaar geleden uit Naarden naar deze Drentse plattelandsgemeente om hoofd te worden van een tweemansschool. Een openbare lagere school waar ook de katholieke leerlingen les krijgen.
Afbeelding 3
Dominee Faber, de Nederlands hervormde predikant, houdt elke zondag dienst in het houten kerkgebouw, dat vlak buiten de kleine dorpskern van Zorgvlied staat. (Eigen foto Aanpakken)
Slechts eenmaal in de week wordt het verschil in geloofsovertuiging gemerkt. Dat is wanneer dominee Faber en pastoor Doedens naar de school komen om godsdienstonderwijs te geven. En dat alles gaat in de beste harmonie. De onderwijzer trekt zich dan bescheiden terug. De pastoor neemt ‘zijn kinderen’ mee naar een der lokalen en dominee Faber geeft de andere kinderen catechetisch onderwijs. Na afloop drinkt men in de woning van de hoofdonderwijzer gezellig met elkaar een kop koffie en geniet men van een goede sigaar.
Trouwens niet alleen wanneer godsdienstonderwijs gegeven moet worden is de verstandhouding tussen de pastoor en de dominee voortreffelijk. De pastoor bezoekt de predikant in zijn Amsterdams aandoende woning in Zorgvlied en ook andersom worden bezoeken afgelegd. Toen pastoor Doedens enige tijd geleden een bromfietsongeval kreeg en in het ziekenhuis in Leeuwarden moest worden opgenomen, reisde dominee Faber naar Leeuwarden om zijn katholieke collega te bezoeken.
Niet alleen de collegae geestelijken kunnen goed met elkaar overweg, die goede verstandhouding geldt eigenlijk voor de gehele gemeenschap. In een vergadering die belegd was om een sportraad te benoemen in de beide dorpen is pastoor Doedens, hoewel er maar een katholiek naast de pastoor die vergadering bijwoonde, met algemene stemmen benoemd tot lid van die raad. “Dit is wel opmerkelijk.” vertelde pastoor Doedens ons, “Meestal is het zo, dat wanneer er iets aan de hand is, de katholieken het eerst worden buitengesloten.”
De eensgezindheid in Zorgvlied en Wateren heeft zich gemanifesteerd in de Vereniging voor Plaatselijke Belangen en deze vereniging heeft haar vertegenwoordiger in de raad van de gemeente Diever. De 67-jarige heer E. Bergsma behartigt reeds jarenlang de belangen van de beide dorpen in Diever’s raad. En met succes. Onlangs is de goedkeuring afgekomen voor het plan voor aansluiting van negenendertig woningen te Wateren op het elektriciteitsnet. Jarenlang is daarvoor in de raad van Diever gepleit. Het volhouden is thans eindelijk bekroond.
Beide dorpen zullen waarschijnlijk in de loop van 1961 elektrisch licht krijgen en ook de waterleidingmaatschappij zal ongetwijfeld na verloop van tijd overgaan tot aansluiting van de percelen in deze noordelijke punt van de gemeente Diever.
Afbeelding 4
Tekst bij deze foto: De kinderen uit Zorgvlied en Wateren gaan naar een openbare lagere school, waar de heer De Jager de scepter zwaait. Katholieke en niet-katholieke kinderen zitten in één klas. Het weinige verkeer dat door Wateren en Zorgvlied rijdt, wordt evenals in andere plaatsen geattendeerd op de school, die aan de weg staat. (Eigen foto Aanpakken)
Zorgvlied en Wateren mogen dan twee sterk geïsoleerde dorpen zijn die in een onrendabel gebied liggen voor wat betreft waterleiding en elektriciteit, het is niet zo dat de dorpen door de gemeentelijke overheid worden vergeten. Financiële steun bij de oprichting van verenigingen en uitvoeringen van culturele waarde wordt steeds graag verleend. Nog niet zo lang geleden is een van de lokalen van de openbare lagere school op kosten van de gemeente geheel opgeknapt. Dit lokaal neemt nu de plaats in van het dorpshuis. Er worden repetities gehouden en oefenavonden. En een keer in de week is er instuif waarvoor veel belangstelling bestaat. Zo werkt de eigen gemeenschap samen met de gemeentelijke overheid aan de culturele en maatschappelijke verheffing in Zorgvlied en Wateren.
Maar nu in december 1960 viert men voor het grootste deel het kerstfeest bij kerstbomen met echte kaarsen die meer licht geven dan de suizende gaslamp en de kinderen moeten voorlopig hun vuile knuisten ’s avonds nog wassen bij de pomp.
Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
De op Zorgvliet wonende en op de zuivelfabriek in Elsloo werkende Eeltje (Eze) Bergsma (PvdA) was in de periode 1946-1966 lid van de raad van de gemiente Deever, tevens wethouder in de periode 1964-1966)
Kornelis Sijbring is geboren op 4 mei 1893. Hij is overleden op 20 juni 1974. Hij was getrouwd met Harmtien (Harmke)
Venema. Zij is geboren op )27 oktober 1897. Zij is overleden op 4 februari 1990). Zij waren de ouders van Gezina Benthem-Sijbring.
Wolter Benthem en zijn vrouw Gezina Sijbring en hun vier kinderen woonden in de Dorpsstraat naast de Nederlands Hervormde kapel Obadja, an de Woaterse kaante.
De bewoners van de huizen op Zorgvliet, op Woater’n en in de Olde Willem moesten nog tot eind 1962 wachten op de aansluiting op het eleictricteitsnet van Laagspanningsnetten uit Groningen. Zie het navolgende krantebericht.
Wie van de zeer gewaardeerde bezoekers van ut Deevers Archief en in die tijd inwoner van Zorgvliet, Woater’n of de Olde Willem kan en wil zijn eigen ervaringen uit de tijd van de handwaterpompen en de gaslampen op papier zetten en in ut Deevers Archief laten opnemen ?
Afbeelding 5
In de Friese Koerier van 13 november 1961 verscheen het voor de bewoners van Zorgvliet, Wateren en de Olde Willem verlossende bericht over de elektrificatie van hun streek.
