Category Archives: Jans (Jansie) Grit

In de Friese Koerier (onafhankelijk dagblad voor Friesland en aangrenzende gebieden) stond op vrijdag 28 juni 1963 het volgende artikel over ut aar’mwaarkhuus an de Grönnegerweg bee Deever.  

Gereformeerd armen-werkhuis uit 1861 nu een hervormde boerderij
Laatste kostganger achter de raampjes

DIEVER – Het huis ligt langs een zandweggetje. Het zandweggetje van Diever naar de grote weg Meppel-Assen. Eerst komen we voorbij het hunebed. Wanneer je op de grote stenen staat, wordt het huis zichtbaar. Het is niet alleen een huis, het is ook een half-boerderij. Dat klopt wel, er woont een boer. Even later staan we er voor. Een rieten dak met een ongezellige voorzijde.

Kleine vierkante ruitjes met half gesloten gordijnen. Achter het meest linkse raam gluurt een oude man ons nieuwsgierig aan. Pet op het verweerde gezicht met het boord gesloten. Er is blijkbaar een ingang aan de zijkant, want er groeit een aardig beetje gras voor de deur. Misschien is er vroeger wel eens gebruik  gemaakt van de voordeur, maar daar is nu niets meer van te zien.
Het huis wordt als boerderij gebruikt. Van achteren bezien is het ook een boerderij. Maar vanaf het zandweggetje niet. Vanaf het zandweggetje is het een merkwaardig huis, een huis wat aandacht vraagt. Er zitten zeker Saksische perspectieven in de vormen van het huis. Maar we moeten het niet mooier maken dan het is. Het ziet er ook, en dat is het andere gezicht van het huis, bijzonder povertjes uit. Bouwvallig is het niet, tenminste niet met het blote oog waar te nemen. Maar het geeft wel een armoedige indruk.
Het keurig boven de voordeur aangebrachte marmeren bord met opschrift hoort bij dit huis. Het geeft een wat trieste indruk. Van het ingegraveerde worden we ook niet vrolijker. Er zitten wat zwarte roetstrepen over, maar het staat er toch nog duidelijk: Armen-werkhuis der Gereformeerde Gemeente van Diever, opgerigt in het jaar 1861.
Een meer dan honderd jaar oud armenwerkhuis, gesticht door de gereformeerde gemeente in Diever, het vriendelijke Drentse dorp, waar ze zoveel van Shakespeare af weten. Ze hebben er nog iets aan toegevoegd, indertijd in Diever. Achter het jaartal volgt: “De Heer zegene dit werk der liefde, verrigt in Zijnen Naam.”
De Heer behoeft het werk nu niet meer te zegenen, want er is nog maar één oude man in het huis. Hij zit aan tafel bij het boerengezin. Tot voor kort waren er nog twee, maar een is er voor wat maanden overleden. Maar er is wel heel wat afgewerkt in en om dat huis. Want er werd in die dagen van oprichting ook heel wat armoede geleden.
We zullen maar hopen dat de mensen die in het armenwerkhuis kwamen een klein beetje perspectief gingen zien. Hopen doen we het, maar weten doet niemand het meer. Er zijn geen kronieken van bewaard gebleven. Maar ze hebben het indertijd wel nadrukkelijk gevraagd, of de Heer het werk wilde zegenen, dat werd verricht in zijn naam.
Goed, er zijn sinds 1861 ook nog enige strubbelingen geweest onder de niet-katholieke kerksen. Eén oude man herinnert, met het gevelopschrift, nog aan het andere gezicht dat het huis in vroeger dagen had en waarvan het de sporen draagt.

In de Friese Koerier stond op zaterdag 10 maart 1962 het volgende bericht over de lèèste aarme Jans (Jansie) Grit in ut aar’mwaarkhuus an de Grönnegerweg bee Deever. Zie afbeelding 4.

Zeventig jaar in verzorgingstehuis
Diever – In het verzorgingstehuis van de diaconie der Ned. Hervormde gemeente te Diever worden door de pachter van de diaconieboerderij een tweetal bejaarden verzorgd.
Van dit tweetal vierde Js. Grit donderdag zijn 75ste verjaardag, die tevens een jubileum betekende. Op deze dag was het namelijk 70 jaren geleden dat hij in het verzorgingshuis, toen nog Armenwerkhuis, werd opgenomen.
In deze 70 jaren heeft hij diverse armenvaders meegemaakt. De verzorging geschiedt momenteel door de pachter van de diaconieboerderij P. Goettsch, daarbij geassisteerd door zijn echtgenote mw. J. Goettsch-Veen.
Aan het heugelijke feit werd een feestelijk tintje gegeven. In tegenwoordigheid van ds. D. Th. Rutgers en de kerkeraadsleden bracht de plaatselijke muziekvereniging “Excelsior” beide oudjes een serenade die door hen zeer op prijs werd gesteld.
Ds. Rutgers sprak enige woorden tot de jubilaris waaraan hij een welgemeende gelukwens vast knoopte.

Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief

Het mag uit de woordkeuze en de toon  van het verhaal duidelijk zijn dat de journalist van de Friese Koerier met tegenzin en zonder voorbereiding en zonder enige kennis naar Deever was afgereisd en dan ook nog ver weg van het dorp over die verrekte zandweg met de naam Grönnegerweg bij dat verrekte trieste aar’mwaarkhuus (dat in de Deeverse volksmond ut aar’mhuus werd genoemd) moet die ene oude ‘arme’ moest zien te geraken.

De redactie kan geen chocola maken van dit bericht. Wat wilde de journalist zeggen, wat bedoelde hij, wat wilde hij zoal suggereren ? Het ontgaat de redactie volledig.
Had de journalist op zijn minst maar het bericht van een collega over Jans (Jansie) Grit in diezelfde Friese Koerier van zaterdag 10 maart 1962 gelezen (afbeelding 4).
En het is ook niet zo dat hij naar Deever moest, vanwege het 100-jarig bestaan van ut aar’mhuus in 1961, want hij schreef het artikel in 1963. Dus de grote vraag is: wat had deze journalist in Deever te zoeken ?
De slechts voorbereide en slecht schrijvende journalist van de Friese Koerier bedacht voor zijn negatief geschreven artikel een beroerde titel.

Tot ongeveer 1800 heette de kerk die uit de Reformatie is voortgekomen, de gereformeerde kerk, daarna werd deze kerk vaak de hervormde kerk genoemd. De woorden ‘hervormd’ en ‘gereformeerd’ betekenen taalkundig hetzelfde. Het woord ‘gereformeerd’ heeft de oudste rechten; het woord ‘hervormd’ is een begrip dat pas na 1800 in gebruik is geraakt.

In het afgelegen Diever bleef men na 1800 – wellicht tegen beter weten in – nog heel lang vasthouden aan de naam Gereformeerde Kerk, wat nu de Hervormde Kerk is. Vandaar dat op de gevelsteen boven de voordeur van ut aar’mhuus staat: Armenwerkhuis der Gereformeerde Gemeente van Diever, opgerigt in het jaar 1861. Eigenlijk had op de gevelsteen moeten staan: Armenwerkhuis der Hervormde Gemeente van Diever, opgerigt in het jaar 1861.
De zin ‘Het gebouw is van gereformeerde in hervormde handen overgegaan en deze hebben het perceel verhuurd aan een boer’ in het artikel moet daarom als niet geschreven worden beschouwd.
Op 31 oktober 1836 werd in Deever een van de Hervormde Kerk afgescheiden gemeente gesticht. Die gemeente kreeg de naam Christelijke Afgescheiden Gemeente. Later werd deze naam gewijzigd in de naam van vóór 1800: Gereformeerde Kerk.

De laatste ‘arme’ in het armenwerkhuis was Jans (Jansie) Grit, die door de journalist denigrerend ‘kostganger’ wordt genoemd. Het aar’mhuus is omstreeks 1965 opgeheven. De zeer gewaardeerde bezoeker van ut Deevers Archief kan meer berichten over ut ‘aar’mhuus’ in ut Deevers Archief vinden.

Afbeelding 1
Onder de grote afbeelding van de voorgevel van ut aar’mhuus staat de tekst: Vroeger armen-werkhuis, nu boerderij met één bejaarde kostganger. De laatste die het bord boven de voordeur nog waar kan maken.

Afbeelding 2
Onder de afbeelding van de gevelsteen boven de voordeur staat de volgende tekst:
Het bord boven de voordeur, dat ons herinnert aan het andere gezicht van het huis aan het zandweggetje in Diever.

Afbeelding 3 – ( © Ut Deevers Archief – 5 december 2001 – Alle rechten voorbehouden)
Op de hier afgebeelde gevelsteen boven de voordeur van ut aar’mhuus staat de volgende tekst:
Armenwerkhuis der Gereformeerde Gemeente van Diever, opgerigt in het jaar 1861
De Heer zegene dit werk der liefde, verrigt in Zijnen Naam

Afbeelding 4
Bericht in de Friese Koerier van zaterdag 10 maart 1962.