Ut Deevers Archief

In de Provinciale Drentsche en Asser Courant verscheen op 22 juni 1934 een artikel, waarin een en ander helder wordt uitgelegd over het ontstaan en het doel van de studentenwerkkampen in Nederland.
Het eerste kamp werd in 1931 in Havelte gehouden.
Het tweede studentenwerkkamp werd in 1932 in Bakkeveen gehouden.
In 1933 kon de organisatie geen geschikt project vinden.
In 1934 is het derde studentenwerkkamp in de gemiente Deever gehouden. De studenten werden ondergebracht in de boerderij De Uilenhorst in de Olde Willem. De studenten moeten voor en onder leiding van Staatsboschbeheer een rijweg van 3 kilometer lengte met rijwielpaden er naast aanleggen.

Studentenwerkkamp
Voor de derde maal zullen de Nederlandsche studenten een werkkamp organiseeren, ditmaal bij Diever.
Langen tijd meende men, dat  “student” en “werken” begrippen waren, die niet bij elkaar pasten. Hoe het kwam, dat er jaarlijks weer eenige honderden hun examens meer of minder goed bestonden, begreep men niet. Geheel ongelijk had die “men” indertijd niet. Maar de tijden veranderen en met hen ook de studenten. Een ernstiger streven kenmerkt hen thans, dat zich niet alleen met theoretiseeren wil bezig houden, maar dat gericht is op het werkelijke leven !
Het doel van de studentenwerkkampen in ons land is een poging om, zij het voor korten tijd, te leven in een geheel andere sfeer dan er in de collegezalen heerscht en aldus de voor- en nadeelen van den handenarbeid te leeren kennen.
Het idee van de studentenwerkkampen is uit Duitschland en Zwitserland afkomstig. De Nederlandsche kampen zijn echter het best met de Zwitsersche te vergelijken.
In Duitschland namelijk zochten de studenten gelegenheid groote congressen te houden, zonder dat hun dit geld kostte. Voor het vele werk, dat zij deden, werd dan ook betaald. Bovendien waren de kampen gemengd, dat wil zeggen fabrieks- en landarbeiders namen er ook aan deel. Het werk was bijzaak, de besprekingen in den middag daarentegen hoofdzaak.
In Zwitserland is het geheel anders. Daar is de hoofdzaak het werk. Daar wil men helpen werken tot stand te brengen, die noodzakelijk zijn, maar voor de uitvoering waarvan de regeering geen geld kan vinden. Het eerste werk, dat de Zwitsers uitvoerden, was de restauratie van het historisch belangrijke kasteel Misox in het kanton Tessina.
Ook bij de Nederlandsche studenten is het werk nummero één. De deelnemers dragen zelf in de onkosten bij, die zeer gering zijn. De vrees, dat de studenten, juist doordat zij geheel onbetaald werk verrichten, den arbeiders concurrentie zouden aandoen, is niet geheel gerechtvaardigd. De kampleiding neemt slechts dan werk aan, wanneer zij er van overtuigd is, dat dit werk zonder haar zeker nooit of niet eerder dan over eenige tientallen jaren, zou uitgevoerd worden.
Het eerste kamp werd in 1931 in Havelte gehouden, waar een nieuw rijwielpad, totale lengte plusminus 1 kilometer, werd aangelegd. Het aantal deelnemers bedroeg 80, onder wie 16 buitenlandsche gasten waren.
In 1932 werd het tweede kamp te Bakkeveen gehouden. Hier was een geheel ander werkobject gekozen. Voor de Vereeniglng tot Stichting van Volkshoogescholen in Nederland werd een openluchttheater gebouwd; voorts een foyer voor het theater en zitbanken uit plaggen; voorbereidingen werden getroffen voor het nieuw te stichten gebouw der volkshoogeschool; een rijwielpad van ongeveer 4 kilometer lengte en 1.20 meter breedte. Het aantal deelnemers bedroeg 132, onder wie 28 buitenlandsche studenten; Tsjechen, Amerikanen, Zwitsers, Polen, Duitschers en Oostenrijkers.
Ook dit jaar verwacht men weer een groot internationaal gezelschap. Hiervoor zorgt de I.S.S., de “International Student Service” te Genève. In dezen tijd, met steeds sterker wordend nationalisme, dat helaas al te veel tot verblinding dreigt te leiden, is heb verheugend, dat de jongeren consequent de verbroedering nastreven. En inderdaad kan men elkander slechts waardeeren, wanneer men elkander kent.
Aangezien men in 1933 te laat een geschikt werkobject vond, werd toen geen kamp gehouden. Het kamp van dit jaar zal weer bij Diever worden opgeslagen. In drie étappes van 8-28 Juli, van 29 Juli-18 Augustus en van 19 Augustus-8 September wordt gewerkt aan het aanleggen van een rijweg van 3 kilometer lengte met rijwielpaden er naast. Hierdoor zal een kortere verbinding van 7 kilometer verkregen worden. Het werk is lang niet gemakkelijk: boomen moeten worden gekapt, een 1½ meter dikke veenlaag moet worden weggegraven; de weg moet verder opgehoogd en het terrein genivelleerd.
Het werk wordt voor het Staatsboschbeheer uitgevoerd en geschiedt onder deskundige leiding. Aan iedere étappe kunnen 50 man deelnemen: 30 Nederlandsche, 10 buitenlandsche studenten, 8 damesstudenten, kampleider en kampleidster. Zooals steeds zullen dit jaar de leerlingen van Gymnasia, H.B.S. en M.T.S., die eindexamen hebben gedaan, kunnen deelnemen.
De deelnemers zullen, zooals uit het te volbrengen werk blijkt, niet stilzitten. Des ochtends om 5 uur gaan de jonge mannen aan den slag en werken tot 8 uur door. Dan wordt in het kamp ontbeten, waarvoor de damesstudenten al een paar uur in touw geweest zijn: voor 50 hongerige magen valt heel wat te doen. Daarna wordt weer verder gewerkt tot 1 uur. De rest van den dag is men vrij te doen wat men wil. Om 10 uur wordt rust geblazen.
Ook ditmaal is de animo voor het kamp geweldig groot.

In de krant Het Volk verscheen op 6 juli 1934 het volgende bericht over de voorbereiding van een studentenwerkkamp in Diever, dat wil zeggen dat de studenten ondergebracht zouden worden in de boerderij De Uilenhorst in de Olde Willem.

Het was de organisatie van het Nederlands Studenten Werkkamp in 1933 niet gelukt een geschikt project te vinden. Het bleek dat de projecten, die voor een studentenwerkkamp in aanmerking kwamen, door het grote aantal werklozen in werkverschaffing konden worden uitgevoerd. In 1933 werd daarom geen studentenwerkkamp gehouden. In 1934 werd wel een ‘geschikt’ project gevonden in de Deeverse bos.

Studentenwerkkamp bijna bezet
Over het Nederlandsche Studenten Werkkamp 1934 deelt men ons mede, dat de kampleiding in Diever is aangekomen ter voorbereiding van het werkkamp, dat aldaar gehouden zal worden van 8-28 Juli, 29 Juli-18 Augustus en 19 Augustus-8 September.
Het werk, dat bestaan zal in den aanleg van een weg en rijwielpad, is geenszins op te vatten als in concurrentie met de werkloozen.
Het meerendeel der plaatsen is reeds bezet. Als propaganda voor de werkkamp-idee zullen ook eenige plaatsen beschikbaar gesteld worden voor hen die nu eind-examen doen aan gymnasium, H.B.S., Handelsschool of M.T.S.
Opgaven kunnen geschieden bij den kampsecretaris C. G. L. J. Küster “Uilenhorst” Diever (Drente).

In het periodiek De Nederlander verscheen op donderdag 25 februari 1937 het volgende korte bericht over het studentenwerkkamp dat ondergebracht was in de boerderij De Uilenhorst in de Olde Willem. 

Studenten-werkkamp
Van 11 tot 21 Augustus worden te Diever (Dr.) een tweetal Studentenwerkkampen gehouden, evenals ten vorigen jare.
De deelneming aan het kamp staat slechts open voor studenten aan een universiteit of hoogeschool. Voor meisjesstudenten is er een beperkt aantal plaatsen. Onder toezicht van een kampleidster zorgen ze dan voor het eten van de mannelijke deelnemers.
Evenals vorige jaren werkten ook eenige buitenlandsche studenten mee.

Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
In de crisisjaren van de jaren dertig waren veel mensen werkloos en heerste er grote armoede. Desalniettemin achtte de vereniging Studiosi Iuvare Delectamur (Wij helpen studenten graag), de organisator van de studentenwerkkampen in de Olde Willem, het verantwoord in een streek waar werkloosheidsprojcten werden uitgevoerd weer een studentenwerkkamp te houden. Aan het studentenwerkkamp mochten alleen studenten van universiteiten of hogescholen meedoen, zeg maar studenten uit de hogere sociale klasse.

In het periodiek De Standaard verscheen op 17 augustus 1934 het volgende bericht over het studentenwerkkamp, dat was gehuisvest in de boerderij De Uilenhorst in de Olde Willem. In het periodiek Christelijk Dagblad voor Nederland – De Amsterdammer verscheen op 18 augustus 1934 hetzelfde bericht.

Studenten maken een verkeersweg.
Werken om niet.
Het te weinig bekende Drentsche landschapsschoon.
Lichamelijke vermoeienis staalt bij geestelijke studie.
In het Nederlandse studentenwerkkamp bij Diever.

“Inden beginne was het woest en ledig op de heide. Des daags was de heerschappij aan den arend en ’s nachts aan de oehoe, beer en wolf waren koning over het land en heerschten over alle schepselen. Niemand, die hun de heerschappij betwistte, de paar armzalige zwervers, die van jagen en visschen leefden, waren al blij als zij ’t leven hadden en gingen dat gedierte graag uit den weg. Toen kwamen er op een avond andere menschen met blanke gezichten en gele haren. Paarden en wagens, kinderen, honden en kippen brachten zij mee. Elk zocht een plek op en bouwde daar een breed huis met een spits dak, dat met riet en plaggen werd gedekt.”

Aldus begint een der romans van Herman Löns, “De Weerwolf”; en telkens weer moet ik daaraan denken, wanneer een reis naar het verre Drente, het land van hei en struiken, op mijn programma staat.
Niet geheel Drente geeft denzelfden troostloozen aanblik, welken bovenstaand citaat suggereert, er zijn ook sappige gedeelten, daar waar het malsche groen beloften biedt. Vooral op dezen morgen, nu ik mij op weg begeef naar het Nederlandsche Studentenwerkkamp, op de hoeve „De Uilenhorst” tusschen Diever en Klein Wateren, is het aspect van het landschap van een gigantische en majesteitelijke bekoring.
In den vroegen morgen blonk de zon als een diamant en de nevel glom als vochtige parels. In zulke spaarzame dagen van witten nevel en amberkleurige zon komen er maar enkele zoo in het jaar is het Drentsche land een van de schoonste plekken op aarde. Zilverwit, vochtig als kinderoogjes, met glanzend groen beneden en luchtig blauw daarboven; een enkele boom kleurt nu reeds roestig en de lange vaarten zijn staalhard, met de koele glanzen van een mes.
Maar dan komen, plotseling, je weet eigenlijk niet vanwaar zoo eensklaps, de echt-Hollandsche wolkformaties zich opstapelen, groote bolle wolken, die zich al hooger torenen. Eerst zijn het statig zeilende blanke wolkenkolossen, dan verzwaren ze zich tot bundelende en tornende grauwe gevaarten in onweerszwangere luchten. En eensklaps stort het water in ondoorzichtbaren grijzen sluier met geweld naar omlaag.
Maar dan komt straks weer de avond met een breede baan van gloeiend oranje aan den horizon. Het wordt een betooverend spel van langzaam vervloeiende tinten boven een paarsende hei dan breekt het licht in kwijnend rood, en vallen violette schaduwen en aan den hemel is een ster verschenen, die voor den nacht haar plaats herneemt.
Elken dag opnieuw zijn de studenten, die voor eenige weken hun intrek in het werkkamp genomen hebben, getuige van dit natuurverschijnsel en elken dag opnieuw valt er midden onder hun drukke conversatie, onder hun werk, onder hun ontspanning en hun jolijt even een stilte, wanneer de Hollandsche luchtkoepel op z’n schoonst te prijken staat.
Wat deze studenten in het werkkamp doen ? Geen overbodige vraag, want, naar de leider ons mededeelde, blijkt hierover zelfs in de naaste omgeving van het kamp nog een groote mate van onkundigheid te bestaan.
Het Nederlands Studentenwerkkamp is georganiseerd door de Organisatie voor Studentenhulp “Studiosi iuvare delectamur”, de bekende vereeniging, die tijdens de Olympiade haar werk begon met als tolk en gids voor vreemdelingen op te treden in samenwerking met het Nederlands Comité van de Internationale Student Service.
Er zijn studenten geweest, die gezegd hebben: “eigenlijk zijn wij parasieten van de maatschappij; wij verkeeren in een bevoorrechte positie en hoe kunnen wij dit eenigszins goed maken ?” Anderen hebben hun dat nagezegd en zoo werd naar een gelegenheid gezocht om zijn krachten ten dienste te stellen van de samenleving. Men deed dit door hulpverleening bij liefdadigheidswerken enz., men doet dit sinds eenige jaren ook in werkkampen, waarvan er reeds te Havelte en Bakkeveen ingericht zijn geweest en zooals er thans één bij Diever geopend is.
De studenten verrichten hier handenarbeid. Het is werk, waarmede men de werkverschaffing niet dwars zit, omdat steeds naar objecten uitgezien wordt, die anders toch niet uitgevoerd zouden worden en waarvan het toch wel wenschelijk zou zijn, dat zij tot stand kwamen.
Zoo is men thans bezig met den aanleg van een breeden verkeersweg ter lengte van 3 kilometer, loodrecht staand op den weg van Diever naar Zorgvliet en loopende tot de Smildervaart; is deze eenmaal gereed, dan zullen de bewoners van deze streek niet meer genoodzaakt zijn een omweg van 7 kilometer rondom het Dieverderveld te maken. Het Staatsboschbeheer heeft het werk aangewezen en onder toezicht van deze instelling wordt het ook uitgevoerd.
Gedurende negen weken worden op de Drentsche heide door studenten de spaden in den grond gestoken. Op 8 Juli is het eerste kamp geopend, dat 3 weken duurde. En zoo zal het tot 8 September doorgaan; drie kampen, ieder van drie weken, zullen dan gehouden zijn. leder kamp bevat ongeveer 20 jongens en 8 meisjes. De jongens, die de schoppen en de kipkarren en de zagen hanteeren, de meisjes, die hun stroozakken opschudden, hun eten verzorgen en de boel schoon houden.
Durft ge beweren, dat een studeerend meisje geen verstand van huishouden heeft en geen oog kan houden op den inhoud van haar portemonnaie ? Ziet gij kans, lezeres, een man, die den geheelen dag in de vrije natuur is en zwaren handenarbeid verricht, voor 41 cent per dag den kost te verschaffen? Ans Prange, de kampmoeder, studente in de rechten te Leiden, zal het u leeren. En de kampdeelnemers hebben geen klacht over haar, noch over haar assistenten. Er zitten zelfs geen zwarte pitjes in de gekookte aardappelen en de messen en lepels zijn kraakzindelijk, zóó dat menige hospita er een voorbeeld aan nemen kan.
Garnalencroquettes of warme amandelbroodjes kent men hier natuurlijk niet, maar wel dikke boterhammen met hagelslag en jam en vergeet dat heerlijke roggebrood niet ! Vijf-en-twintig brooden gaan per dag schoon op.
Van den boer op De Uilenhorst hebben de studenten een stal en een loods gehuurd, welke op kostelijke wijze in een slaapgelegenheid en een conversatievertrek gemetamorphoseerd zijn. De jongens slapen op stroozakken ter plaatse waar ’s winters de koeien staan, de meisjes op den zolder bóven het conversatie- en eetlokaal. Geen spoor meer van het verblijf der wintersche gasten is er te ontdekken, het is er alles even netjes en frisch. Het fornuis buiten rookt wel eens, maar daar is men voor in een kamp en rappe handen hebben er gauw een schuttinkje voor en een dakje boven getimmerd, primitief, maar het helpt. En de regen stuurt wel eens een opzet in de war, maar „dat geeft water in de put en ten deele reeds gratis gewasschen emmers”, zegt de practische kampmoeder.
Als ’s morgens om tien minuten vóór vijven het fluitje van den kampleider klinkt, ten teeken dat het reveille is, springt ieder naar de waschgelegenheid. Veel tijd te verliezen is er niet, want reeds om kwart over vijven volgt de afmarsch naar het werk, per fiets langs smalle heidepaadjes. Om half zes wordt de eerste spade in den grond gestoken en met alle krachten werkt men door tot 8 uur. Dan komen de meisjes met het ontbijt, brood en thee met verbluffende techniek hebben zij de ketels en emmers langs de smalle sporen op haar fietsen vervoerd. En gezamenlijk ontbijten mannen en vrouwen in de openlucht. Een half uur slechts duurt de pauze, want tot elf uur klinkt er weer het lied van den arbeid dan wordt opnieuw een half uurtje gepauzeerd en het laatste overgebleven brood, door de meisjes achtergelaten, verorberd. Half twee is het: einde van het werk en terug naar de boerderij, waar de dames inmiddels haar krachten beproefd hebben op het middagmaal.
Alleen wanneer groote regenval het werk ’s morgens belemmerd heeft, wordt er ’s middags overgewerkt; anders zijnde middagen en avonden na een 7-urigen arbeidsdag vrij. En het loon ? Niemand ontvangt loon. De kampdeelnemers moeten zelfs nog ƒ 15 toe betalen om drie weken in deze werkgemeenschap opgenomen te worden. Immers, een deel van de boerderij moest worden gehuurd, er dient heel wat gecorrespondeerd te worden, enz. enz., de onkosten dienen toch goedgemaakt te worden?
En wordt er geluilakt ? Het is een lust de jonge menschen te zien werken. In gestadig tempo gaat het voort, niemand treuzelt er. Velen zien dit werk als idealistisch, ze willen ook eens ervaren wat het is lichamelijk moe te zijn, ze willen zelf aan den lijve constateeren wat ’n wegwerker voelt als hij ’s avonds thuis komt; anderen beschouwen het als een vacantie of als een welkome afleiding tusschen het verblijf temidden van muffe studieboeken. „’k Moet er niet aan denken”, aldus de kampleider, de student J. P. A. Jonker, „dat ik de volgende week over m’n boeken en dictaten zit. Het zijn m’n eenige vacantieweken, want ik zit vlak voor m’n doctoraal. En dan het afscheid van het kamp en van het Drentsche landschap valt ons allemaal zwaar. Juist als we een beetje gewend zijn, moeten we weer weg.”
Hoogstwaarschijnlijk zal het volgend jaar dit werk worden voortgezet, aangezien de studenten er slechts tot de helft mee gereed komen. Dan hebben zij tegelijk een nieuw werkobject en behoeven zij niet, zooals in 1933, tevergeefs naar nieuw werk om te zien. Dan komen vast de deelnemers allen terug, want zij willen ook af zien, wat zij begonnen zijn. De grammofoon ’s avonds in de conversatiezaal trekt hen, ook de gezamenlijke fietstochten in den namiddag en de uren van uitgelaten scherts in de slaapzaal of rondom het kampvuur, maar niet het minst het werk zelf, het voortduwen van de kipkarren, het plaggen steken, het boomen zagen en het hanteeren van de schop. En de onvergetelijke, te weinig bekende schoonheid van het Drentsche land ! Bruingebrand zullen ze ook het volgend jaar weer naar hun colleges terugkeeren. Ja, misschien komen zelfs de Polen en Amerikanen, die dit jaar bij Diever werkten, ook wel weer terug. Au revoir !

Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
In 1931 werd het eerste studentenwerkkamp gehouden in Havelte.
In 1932 werd het tweede studentenwerkkamp gehouden in Bakkeveen.
In 1933 kon de organisatie geen geschikt werkobject vinden en werd het studentenwerkkamp niet gehouden.
In 1934 vond het derde studentenwerkkamp onderdak in de boerderij De Uilenhorst in de Olde Willem.
De vereniging voor studentenhulp Studiosi Iuvare Delectamur (Wij helpen studenten graag) organiseerde van 8 juli tot 8 september 1934 drie studentenwerkkampen van elk drie weken, die waren gehuisvest in de boerderij De Uilenhorst in de Olde Willem.
De vereniging Studiosi Iuvare Delectamur (Wij helpen studenten graag) ontstond in 1928, toen zij op de Olympische Spelen in Amsterdam optrad als tolk en gids voor vreemdelingen in samenwerking met het Nederlands comité van de Internationale Student Service.
De redactie kan volstrekt geen chocola bakken van de titel van het bericht: Lichamelijke vermoeienis staalt bij geestelijke studie. De redactie verwachtte eerder de titel: De geest staalt zich door lichamelijke vermoeienis en niet door studie.